Kambiyo Senetleri

Türk Ticaret Kanunu’na göre, bir ödeme aracı olarak kullanılan kıymetli kağıtlara KAMBİYO SENEDİ denir.

Kambiyo senetleri; Poliçe, Bono ve Çek olmak üzere üç çeşittir. Bütün kambiyo senetlerinin şekil şartları yasa da ayrı ayrı belirtilmiştir. Kambiyo senetlerinin geçerli bir ödeme aracı olabilmesi için yasada belirtilen şekil şartlarına uyması gerekmektedir. 

Kambiyo Senedi çeşitlerini çok basit anlatımla ayrı ayrı açıklayacak olursak; 

POLİÇE

Günümüzde çok fazla kullanım imkânı olmayan bir kambiyo senedidir. “A” kişisinin “B” kişisinden alacaklı, “C” kişisine de borçlu olduğunu farz edelim. Dolayısıyla poliçe de üç taraf vardır.

“A” Kişisi, “B” kişisinden olan alacağının, “C” kişisine ödenmesi için bir poliçe düzenler, “C” kişisi bu poliçeyi, önce Kabul etmesi ve daha sonra da vadesinde ödenmesini temin için Bankasına verir.

Banka, “B” kişisine poliçenin kabulü için bir ihbarname gönderir ve “B” kişisini bankaya davet eder. “B” kişisi bankaya gelip poliçenin borçlu kısmını imzalayıp “Kabulümdür” yazdıktan sonra artık poliçenin vadesinde borçlusu tarafından ödenmesi gerekmektedir.

Eğer “B” kişisi bankaya gelip bu poliçeyi Kabul etmiyorum diyerek imzalamazsa bu defa banka Kabul Etmeme (Âdem-i Kabul) protestosu çekilmek üzere poliçeyi Notere gönderir, bir şekliyle yasal süreç de başlamış sayılır. 

Poliçenin Şekil Şartları:

  • Metninde “Poliçe” kelimesinin geçiyor olması.
  • Muhatap: Ödeyecek olanın adı soyadı Ticaret unvanı.
  • Keşideci: Poliçeyi düzenleyenin adı soyadı ve ticaret unvanı.
  • Lehtar: Poliçe bedelinin kime ödeneceği.
  • Üzerinde yazılı tutarın kayıtsız şartsız ödenmesi için havale.
  • Tanzim Tarihi ve Tanzim Yeri.
  • Ödeme Yeri. 

BONO(SENET)

Borçlunun belli bir parayı belirlenen vadede ödeyeceğini bildiren ticari belgeye BONO (Emre Muharrer Senet) denir. Senet borçlu tarafından düzenlendiği için metinde “ödeyiniz” değil “ödeyeceğim” ifadesi bulunmalıdır. 

Senedin (Bono) Şekil Şartları:

  • Belirli bir miktarın kayıtsız şartsız ödeneceği vaadi.
  • Metinde “Senet” kelimesini ihtiva etmesi
  • Senedin düzenlendiği yer ve tarih.
  • Senet Vadesi (Herhangi bir vade yazılmamışsa görüldüğünde ödenir)
  • Ödeme Yeri (Ödeme yeri yazılmamışsa keşidecinin (Borçlu) isminin yanındaki yer ödeme yeri olarak Kabul edilir)
  • Senetler hamiline düzenlenemeyeceği için Lehtarın (Alacaklının) adı soyadı ticari unvanı bulunmalıdır.
  • Senedi düzenleyenin (Borçlunun) Adı soyadı ticari unvanı ve İmzası 

ÇEK

Günümüz ticaret hayatın da en yaygın kullanılan bir ödeme aracıdır. Özellikle bir bankanın kontrol mekanizmalarından, sistem üzerinden yapılan istihbarat işleminden geçtikten sonra müşterilerine verilmesi ve yasayla her çek yaprağı için bankaların ödeme zorunda oldukları bir miktarın olması (yasada belirtilen son rakam 2.030,00 TL dir) çeklerin diğer kambiyo senetlerine göre piyasada daha çok rağbet görmesinin temel sebebidir. 

Çekin Şekil Şartları:

  • Metnin de “Çek” kelimesinin geçiyor olması.
  • Kayıtsız şartsız üzerinde yazılı bedelin ödenmesi havalesi.
  • Muhatap: Ödeyecek kişinin (Ticari Banka veya Katılım Bankası) adının olması.
  • Ödeme Yeri (Bankanın isminin olduğu yer ödeme yeridir)
  • Keşide Tarihi ve Keşide Yeri.
  • Keşidecinin imzası. 

Çeklerde İbraz Süresi:

  • Çekin üzerindeki keşide yeriyle ödeme yerinin aynı şehir olması durumunda 10 Gün
  • Keşide yeriyle ödeme yerinin farklı şehirler olması durumunda 1 Ay
  • Keşide yeriyle ödeme yerinin farklı kıtalar olması durumunda 3 aydır. (Farklı kıtalarda olmakla birlikte Akdeniz’e kıyısı olan bir ülke ise yine 1 Ay geçerlidir) 

Çeklerde Vade

  • 28/02/2009 tarihinden sonra, çeklerin üzerinde ki keşide tarihinden önce Bankalara ibraz yasağı konulmuştur. Bu tarih önce 31/12/2009 tarihine kadar geçerliyken daha sonra yapılan düzenlemelerle 31/12/2020 tarihine kadar uzatılmıştır.

Dolayısıyla ticari hayatı kolaylaştırmak için “Çek ibrazında Ödenir” maddesi geçersiz hale getirilmiş, zımnen de olsa çek üzerindeki keşide tarihi vade olarak Kabul edilmiş oldu. 

Önemli Not

Kambiyo senetleri (Çek, Senet ve Poliçe) için yasada belirtilen şekil şartları sebebiyle; bu şartların dışında çek, senet ve poliçeler üzerine yazılacak olan farklı bir şart veya ifade geçerli sayılamaz.